HOẮC HƯƠNG-Pogostemon cablin

HOẮC HƯƠNG

Tên khoa học: Pogostemon cablin (Blanco) Benth. Họ Hoa môi - Lamiaceae.

Đặc điểm thực vật và phân bố

Cây thảo, sống lâu, thân vuông, lá mọc đối có cuống dài, phiến la hình trứng, hai mặt đều có lông, mép có khía răng cưa. Hoa mọc thành xim co ở tận cùng hoặc ở kẽ lá, hoa nhỏ màu hồng hoặc vàng. Toàn cây có mùi thơm dễ chịu.

Hoắc hương được trồng khắp nơi ở Việt Nam. Trên thế giới được trồng nhiều ở các nước Đông Nam Á, đặc biệt là Indonesia và ở Trung Quốc.

Trồng trọt và thu hoạch

Trồng hoắc hương bằng cách giâm cành các hom giống ở phần ngọn cho tỷ lệ sống cao hơn phần gốc. Thời gian gieo trồng vào mùa xuân ở các tỉnh phía Bắc và vào mùa mưa ở các tỉnh phía Nam, 5-6 tháng sau khi trồng có thể thu hoạch lứa đầu tiên.

Bộ phận dùng

- Lá - Folum Patchouli.

- Tinh dầu - Oleum Patchouli

Thành phần hoá học

- Trong lá có chứa tinh dầu 2,2 - 2,6% (tính theo trọng lượng khô tuyệt đối). Nếu ủ men trước khi cất có thể đạt 3,1%.

Tinh dầu hoắc hương với tên thương phẩm là Patchouli oil, là chất lỏng màu vàng nhạt, d₁₅: 0,967 - 0,972, n_D²⁰: 1,509 - 1,510,: _D²⁰: 49⁰40’ đến 55⁰41’.

- Thành phần chính của tinh dầu hoắc hương Việt Nam là patchouli alcol (32 - 38%), ngoài ra còn có các hợp chất hydrocarbon sesquiterpenic như elemen, caryophylen, patchoulen, guaien v.v...

Công dụng

Hoắc hương là vị thuốc dùng trong Y học cổ truyền, tính ấm, vị cay đắng tác dụng vào kinh vị và đại tràng, có tác dụng giải cảm nắng, thanh nhiệt ở tỳ vị trong trường hợp đầy bụng, ăn không tiêu, đi tả, nôn.

Tinh dầu hoắc hương là hương liệu quí dùng làm chất định hương trong kỹ nghệ pha chế nước hoa. Ngoài ra còn là chất thơm trong kỹ nghệ thực phẩm, pha chế rượu mùi, và đồ uống. Hàng năm toàn thế giới sản xuất 500 - 550 tấn tinh dầu hoắc hương, riêng Indonesia sản xuất 450 tấn và Trung Quốc 50 - 80 tấn. Những nước nhập khẩu chính là Mỹ, Ấn Độ, Nhật Bản.

www.duoclieu.org

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Ngô Văn Thu (2011), “Bài giảng dược liệu”, tập I. Trường đại học Dược Hà Nội

Phạm Thanh Kỳ (1998), “Bài giảng dược liệu”, tập II. Trường đại học Dược Hà Nội

Đỗ Tất Lợi (2004), “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam”, Nhà xuất bản Y học

Viện dược liệu (2004), “Cây thuốc và động vật làm thuốc ở Việt Nam”, tập I, Nhà xuất bản khoa hoc kỹ thuật.

Viện Dược liệu (2004), “Cây thuốc và động vật làm thuốc Việt Nam”, tập II, Nhà xuất bản Khoa học kỹ thuật.