CỎ NGỌT-Stevia rebaudiana-nguồn nguyên liệu chiết xuất steviosid thay thế đường trong công nghiệp thực phẩm

CỎ NGỌT

Tên khác: Cỏ đường, Cúc ngọt, Cây lá ngọt.

Tên khoa học: Stevia rebaudiana (Bertoni) Bertoni; thuộc họ Cúc (Asteraceae).

Tên đồng nghĩa: Eupatorium rebaudianum Bert.

Mô tả: Cây thảo lưu niên, cao 30-50cm; thân hơi có lông lún phún, tròn, đường kính 5-8mm. Lá mọc đối, thuôn-ngọn giáo, dài 5-7cm, rộng 1,7-2cm, có răng. Hoa đầu rất nhỏ, màu trăng trắng, xếp thành ngù. Quả bế rất nhỏ.

Bộ phận dùng: Lá (Folium Steviae).

Phân bố sinh thái:Gốc ở Paraguay, được nhập vào nước ta từ năm 1988 trồng thử nghiệm. Hiện nay Cỏ ngọt đã thích ứng với những vùng khí hậu khác nhau của nước ta, sinh trưởng tốt tại Sông Bé, Lâm Ðồng, Ðắc Lắc, Hà Nội, Hà Tây, Hoà Bình, Vĩnh Phú, Yên Bái.

Thu hái chế biến:Trồng bằng hạt, tách bụi hay giâm cành. Trong một lần có thể thu hoạch trong 5-10 năm. Năng suất hằng năm khoảng 2-4 tấn lá khô trên mỗi hécta (thu hoạch 3-4 đợt).

Thành phần hoá học:Lá chứa các heterosid diterpenic dẫn xuất của phyllocaladen: steviosid (7%), rebaudiosid và dulcosid. Steviosid có độ ngọt gấp 150-280 lần cao hơn saccharose (con số này thay đổi theo từng nơi nghiên cứu) Steviosid khi thủy phân sẽ cho 3 phân tử steviol va isosteviol.

Tính vị, tác dụng:Cỏ ngọt có vị ngọt rất đậm đà, có ích cho người bị bệnh đái đường và người mập phì. Nó không có độc tính trên chuột thí nghiệm.

Công dụng: Cỏ ngọt đã được người dân Paraguay dùng để thay thế đường từ lâu. Từ khi xác định được steviosid. Cỏ ngọt được trồng rộng rãi để lấy chất thay thế đường trong công nghiệp thực phẩm (làm chất điều vị cho bánh mứt kẹo, nước giải khát...) trong công nghiệp dược phẩm (thuốc thay thế đường trong bệnh đái đường và mập phì). Người ta sử dụng bột lá cỏ ngọt khô để làm chất điều vị ngọt cho trà túi lọc, trà thuốc, hoặc chiết xuất tinh thể steviosid dùng cho các nhu cầu trong đời sống. Ở Việt Nam cũng đã có một số chế phẩm từ Cỏ ngọt như Trà actiso stevia, Trà sâm quy stevia (Sâm khu 5, Tam thất, Ðương quy, Thục địa, Táo, Long nhân, Ngũ gia bì và Cỏ ngọt). Trà nhân trần, Thảo quyết minh - Cỏ ngọt Trà túi lọc Sotevin (Dừa cạn, hoa Cúc, hoa Hòe và Cỏ ngọt...). Chất steviosid có tiềm năng làm chất dịu vị, trong đó có steviol là chất chống nội tiết tố yếu (điều mà không lấy làm ngạc nhiên khi tính đến chuỗi tricyclic của steviol và liên hệ tới việc các phụ nữ Mỹ dùng cỏ này như thuốc tránh thai).