CỌ PHÈN-Schleichera oleosa-cây thuốc nam trị sốt rét

CỌ PHÈN

Tên khác: Dâu trường, Dấu dầu, Vạn rào.

Tên khoa học: Schleichera oleosa (Lour.) Merr.; thuộc họ Bồ hòn (Sapindaceae).

Mô tả: Cây gỗ lớn cao đến 40m. Lá kép lông chim chẵn, với 2-4 đôi lá chét, các lá hầu như không cuống, hình bầu dục hay thuôn, hình trái xoan ngược hay ngọn giáo, dài đến 18cm, không cân đối ở góc, có mũi nhọn tù, có lông ở mặt dưới. Hoa lưỡng tính hay tạp tính, xếp thành chùm dạng bông, dài 15-18cm; lá đài 5-6; tràng không có; đĩa mật tròn; nhị 6-7, chỉ nhị có lông; bầu hình trứng và có lông thô. Quả hạch tròn, to bằng đầu ngón tay, dài 2,5cm, thường sần sùi. Cây ra hoa tháng 5, quả tháng 10.

Bộ phận dùng: Vỏ cây, hạt và dầu hạt (Cortex, Semen et Oleum Sechleicherae Oleosae).

Phân bố sinh thái:Loài của Ấn Ðộ, Lào, Campuchia Việt Nam. Ở nước ta cây mọc hoang ở vùng núi, trong các rừng thường xanh, cũng thường được trồng.

Thu hái: Vỏ cây quanh năm, thu hái quả vào tháng 10-11, đập lấy hạt phơi khô.

Thành phần hoá học:Hạt chứa glucosid cyanogenetic. Nhân hạt chứa 58-60% chất dầu màu trắng vàng vàng, có vị đắng và mùi hạnh nhân đắng. Trong dầu có 0,03% và trong quả có 0,62% acid cyanhydric.

Tính vị, tác dụng:Vỏ làm se, có tính kháng sinh, tiêu viêm, giải độc. Hạt có tác dụng diệt trùng, dầu kích thích da.

Công dụng: Quả ăn được, vị ngọt mát, nhân hạt cũng ăn được. Vỏ cây ở Campuchia dùng trị sốt rét, bằng cách nghiền ra rồi hãm lấy nước uống. Cũng được dùng để băng bó các chỗ viêm và mụn nhọt chưa mưng mủ; đem ngâm nước vo gạo rồi giã ra, làm thành loại bột mềm để đắp lên chỗ sưng đau. Ở Ấn Ðộ, người ta dùng vỏ nghiền ra, cùng với dầu dùng trị ghẻ. Hạt cũng được dùng tán bột đắp chỗ loét của vết thương và dùng diệt giòi. Dầu hạt dùng trị ghẻ và nấm, làm thuốc kích thích da và làm sạch da đầu, lại kích thích tóc mọc. Cọ phèn còn là cây chủ thả cánh kiến đỏ, cho nhựa tốt.