Kiểm nghiệm vi học Bách bộ-Stemona tuberosa

2.4.1. Bách bộ

Radix Stemonae tuberosae

Rễ củ đã phơi hay sấy khô của cây Bách bộ (Stemona tuberosa  Lour.), họ Bách bộ (Stemonaceae).

Mô tả cây

Dây leo, sống nhiều năm, có thể dài tới 5 - 10m. Rễ củ, nhiều nạc. Lá mọc đối hay so le, phiến lá hình tim, gân chính hình cung, nhiều gân ngang nhỏ. Hoa mọc ở kẽ lá, màu vàng lục, mặt trong đỏ tía, có mùi hôi. Rễ chùm, có rất nhiều rễ phình to.

Đặc điểm dược liệu

Rễ cong queo, dài 15cm trở lên, đường kính 0,5 - 1cm. Loại nhỏ để nguyên, loại to bổ dọc. Đầu trên hơi phình to, còn vết của gốc thân, đầu dưới thuôn nhỏ. Mặt ngoài vàng nâu, có nhiều vết nhăn dọc. Thể chất mềm dẻo. Mặt cắt ngang thấy mô mềm vỏ màu vàng nâu, trụ giữa (lõi) màu trắng ngà. Vị đắng, hơi ngọt.

 Đặc điểm vi phẫu

Mặt cắt rễ củ tròn. Từ ngoài vào trong có: Lớp bần cấu tạo bởi những tế bào thành dày hoá gỗ. Mô mềm vỏ gồm các tế bào to, nhỏ không đều, thành mỏng, xếp lộn xộn, rải rác có sợi  hình đa giác, tròn và những tinh thể calci oxalat hình cầu gai nhỏ. Nội bì cấu tạo bởi một lớp tế bào hình chữ nhật xếp đều đặn. Vỏ trụ là một lớp tế bào hình chữ nhật xếp xen kẽ với các tế bào nội bì. Libe các tế bào nhỏ tập hợp thành các bó xếp sát vỏ trụ, xen kẽ với những bó gỗ. Các bó gỗ cấu tạo bởi những mạch gỗ to, nhỏ, xếp tuần tự thành hình tam giác đầu nhọn quay ra ngoài sát với vỏ trụ, ở phía trong gỗ liền nhau thành vòng tròn. Mô mềm ruột các tế bào thành mỏng, to, nhỏ không đều, kích thước nhỏ hơn tế bào mô mềm vỏ, xếp lộn xộn. Trong mô mềm ruột rải rác có các mạch gỗ lớn.

 Hình 2.4.1. Vi phẫu cắt ngang thân rễ Bách bộ

1 Cutin; 2. Bần; 3. Tầng phát sinh; 4. Sợi; 5. Mô mềm vỏ; 6. Libe; 7. Gỗ; 8. Mô mềm ruột; 9. Sợi

Đặc điểm bột dược liệu

Bột màu xám không mùi, vị đắng, nhìn dưới kính hiển vi thấy: Mảnh bần màu vàng gồm các tế bào hình nhiều cạnh, thành dày. Mảnh mô mềm gồm các tế bào thành mỏng có khi chứa hạt tinh bột. Hạt tinh bột kích thước khoảng 0,02 - 0,03mm, có rốn hạt và vân khá rõ, riêng lẻ hay tập trung thành đám. Mảnh mạch thường là mảnh mạch chấm, mạch vạch. Sợi dài, có thành hơi dày, khoang rộng.

Ghi chú

Cây Bách bộ còn có tên Dây ba mươi. Cây mọc hoang ở nhiều vùng miền núi nước ta. Dược liệu thu hoạch quanh năm. Rễ có tác dụng kháng khuẩn, long đờm, chữa ho, giun đũa, giun kim, ...

www.duoclieu.org