GỪNG DẠI-Gừng tía, Zơrơng-Zingiber montanum

GỪNG DẠI

Tên khác: Gừng tía, Zơrơng.

Tên khoa học: Zingiber montanum (J.Koenig) Link ex A.Dietr.; thuộc họ Gừng: (Zingiberaceae).

Tên đồng nghĩa:  Zingiber purpureum Roscoe, Zingiber cassumunarRoxb.); thuộc họ Gừng: (Zingiberaceae).

Mô tả: Cây thảo mọc cao 2m. Thân rễ hình khối, thuôn, có đốt, khía rãnh, màu da cam sẫm ở trong. Lá gần như không cuống. Hình dải -ngọn giáo, dài 20-40cm, rộng 2-3,5cm, màu lục sẫm và nhẵn ở phía trên, màu lục nhạt và có lông nhung ở mặt dưới, với bẹ có lông và có lông mi ở trên đầu. Cán hoa ở bên cao 20-40cm, có vẩy dạng bẹ và có lông mềm bao quanh. Cụm hoa tạo thành nón thuôn, dài 11cm hay hơn, rộng 4-6cm, lá bắc rộng, màu gỉ sắt, với mép nhạt và dạng màng, có lông. Hoa mau tàn, lá đài đỏ, cánh hoa hẹp, có màu vàng lưu huỳnh; bầu có lông. Quả nang tròn, cao 1,3cm. Cây ra hoa tháng 7-8, quả tháng 9-10.

Bộ phận dùng:Thân rễ (Rhizoma Zingiberis Purpurei).

Phân bố sinh thái:Cây của phân vùng Ấn Độ, Malaysia gặp mọc ở ven đường, thung lũng, nơi ẩm, ngoài nắng một số nơi ở Hà Nội (Ba Vì), Ninh Bình (Cúc Phương) và gặp nhiều các tỉnh phía Nam.

Thu hái: Thân rễ có thể thu hái quanh năm, chúng có khối lượng lớn hơn củ Gừng thường, chỉ khác là màu bên trong là màu đỏ vàng gần giống như màu củ Cà rốt.

Thành phần hoá học:Thân có chứa tinh dầu (0,5-0,8% củ tươi, 4-5% trọng lượng khô) trong đó có chủ yếu là terpineol và còn có α-pinen, β-pinen, sabinen, myrsen, α-terpinen, limonen, terpinen, p-cymol, terpinolen. Gần đây đã tách được (3-4 dimetoxyphenyl) butadien (2-4).

Tính vị, tác dụng:Vị cay, đắng và khó chịu, tính ấm, có tác dụng làm thông hơi, điều kinh hơi nhuận tràng, cầm lỵ, làm săn da.

Công dụng, cách dùng:

Nhân dân thường dùng củ làm gia vị và làm thuốc. Có nơi dùng nó để chữa lỵ mạn tính.

Ở Malaysia, nó được dùng làm thuốc trị giun cho trẻ em và nước sắc của củ được dùng cho phụ nữ sau khi sinh đẻ. Người ta lại còn ngâm củ trong rượu và dùng xoa vào bụng cho đàn bà mới sinh. Thân rễ gừng lại dai cũng được dùng để điều trị bệnh thấp khớp và đụng giập.

Ở Ấn Độ, người ta cũng sử dụng thân rễ với mục đích tương tự như Gừng.

Ở Thái Lan, Gừng lại được sử dụng với nhiều Công dụng, chỉ định và phối hợp, còn dùng làm thuốc tiêu viêm chữa bong gân và đau cơ vết thương chảy máu.

www.duoclieu.org